Matematyk przemawia

Przemowy publiczne są nieodłącznym elementem pracy naukowca i nauczyciela. Przeprowadzanie wykładów, często dla z górą stu osób, referaty na konferencjach naukowych, wystąpienia popularyzatorskie. Każdy z wymienionych rodzajów przemowy ma swoją specyfikę. Inaczej mówi się do osób dorosłych, inaczej do dzieci. Jak przygotować wystąpienie? Zapraszam do lektury.

Będąc nauczycielem akademickim mam merytoryczne kompetencje do przeprowadzania zajęć dydaktycznych, potwierdzone uprawnieniami do nauczania, które otrzymałem pod koniec studiów. Znam więc materiał, co jest niezmiernie ważne. Jednak przystąpienie do pierwszego w życiu wykładu nie jest takie łatwe. Ustalenie co będę mówił, jak będę mówił, w jakim stopniu szczegółowości – to wymaga wielu przemyśleń. Zdarza się, że ten sam wykład prowadzi się przez ileś lat. Wtedy ulega on naturalnemu procesowi ewolucji. Pewne treści zastępuje się innymi, omawia nieco inaczej zadając sobie pytanie czemu nie robiłem tak wcześniej. Tu odpowiedź jest prosta: brakowało mi doświadczenia. To drugi istotny element w publicznym występowaniu.

Obecnie, po 25 latach pracy, idąc na wykład zastanawiam się tylko, co chciałbym dziś studentom powiedzieć. Ileż wykładów już wygłosiłem – nawet nie potrafię policzyć. Jednak zdarzają się jeszcze zajęcia, których nigdy nie prowadziłem. Tak było w tym roku akademickim z logiką. Oczywiście z moim doświadczeniem przygotowanie nowego wykładu nie jest teraz aż tak trudne. Przynajmniej wiem, ile materiału jestem w stanie przedstawić podczas jednych zajęć (a to jest bolączka młodych wykładowców, którzy w ciągu godziny chcieliby przekazać absolutnie wszystko co na dany temat wiedzą).

Nieco inaczej wygląda sprawa referatu na konferencji naukowej. Zwykle prezentuje się tu wyniki swoich aktualnych badań, najnowszą publikację naukową itp. Robi się to w skondensowanej formie przedstawiając jedynie główne tezy. Czas takiego wystąpienia jest krótki, 15–20 minut. W sam raz tyle, aby dać słuchaczom wyobrażenie o temacie badań. Kwestie szczegółowe wyjaśnia się odpowiadając na pytania w dyskusji po zakończonym wystąpieniu albo dokładniej w rozmowach indywidualnych. Zawsze można też sięgnąć do referowanej pracy.

Najtrudniej natomiast przygotować wykład popularyzatorski. Jak – nie wchodząc zbytnio w szczegóły – dać odbiorcom wyobrażenie o często głębokich i trudnych kwestiach. Czy mówić sucho, czy posłużyć się przykładami? Jakie przykłady dobrać? Takie sprawy potrafią zaprzątnąć umysł nawet przez tydzień. Dopiero potem przygotowuje się materiały, np. prezentację komputerową.

Wiele lat temu ojciec powiedział mi, że im niższy poziom nauczania, tym większych potrzeba kompetencji nauczycielskich. To absolutna prawda. Najtrudniej uczyć dzieci w podstawówce i nie chodzi tylko o to, że bardzo rozmawiają na lekcji. Dziecko jest odbiorcą bardzo wnikliwym i doskonale wyczuje wszelki fałsz. Dlatego dzieci należy traktować najpoważniej w świecie.

Gdzie można nauczyć się sztuki przemawiania? Bardzo dobrą pomocą są kluby Toastmasters. Natomiast dobrą okazją do podzielenia się wiedzą i doświadczeniem są konferencje TED. Często TED-owe wystąpienia są filmowane i powszechnie dostępne na YouTube. Dla przykładu podaję link do konferencji, która odbyła się w Bielsku–Białej w listopadzie 2015 roku. Jeden z wykładów dotyczył ukrytego piękna matematyki. Z pełnym przekonaniem zapraszam do obejrzenia tym bardziej, że wygłosił go mój szef, promotor rozprawy doktorskiej, Nauczyciel i Mistrz – prof. dr hab. Kazimierz Nikodem, którego z tego miejsca serdecznie pozdrawiam.